Hiện nay, kinh tế xanh và tuần hoàn là xu hướng tất yếu mang tính toàn cầu. Thế nên giải pháp tốt và nhanh nhất là ngành dệt may, da giày của Việt Nam liên kết với các đối tác cung cấp dịch vụ hỗ trợ để dễ dàng và nhanh chóng đạt được các tiêu chuẩn của thị trường...

Kinh tế xanh và tuần hoàn đã mang tính bắt buộc

Theo Tổng cục Thống kê, xuất khẩu dệt may 5 tháng đạt 12,32 tỷ USD, giảm 17,8% và xuất khẩu xơ sợi đạt 1,73 tỷ USD, giảm 27% so với cùng kỳ năm trước. Tương tự, xuất khẩu giày dép đạt hơn 8,18 tỷ USD, giảm gần 14% và xuất khẩu túi xách, vali, ô - dù… đạt 1,55 tỷ USD, giảm 5,5% so với cùng kỳ năm 2022. Các doanh nghiệp (DN) dệt may và da giày vẫn phải chạy đôn chạy đáo khắp nơi để tìm kiếm đơn hàng xuất khẩu, đồng thời dự báo tình hình vẫn chưa thấy ánh sáng cho cả năm.

Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) Lê Tiến Trường nhận định: Suy giảm dệt may của Việt Nam cao nhất do đồng tiền đắt hơn 20% so với các quốc gia cạnh tranh, đồng thời lãi suất ở Việt Nam neo ở mức cao 9 - 11%/năm trong 4 tháng đầu năm nay, trong khi các quốc gia khác duy trì ở mức 3,5 - 7%/năm. Cùng với đó, giá điện tăng 3% cũng kéo theo nhiều áp lực đối với các DN dệt may.

Ông Trần Như Tùng - Chủ tịch HĐQT Công ty dệt may - đầu tư - thương mại Thành Công, Phó Chủ tịch Hội Dệt may Việt Nam, đánh giá: Kim ngạch xuất khẩu lẫn đơn hàng ngành dệt may giảm vì nhiều nguyên nhân. Đầu tiên vẫn là tiêu thụ chung của toàn cầu đi xuống, nhất là thị trường lớn như Mỹ cùng châu Âu (EU) lao dốc mạnh.

Bên cạnh đó là câu chuyện đạt chứng chỉ “xanh”, ví dụ, Bangladesh vốn là nước so kè với Việt Nam trong hoạt động xuất khẩu dệt may và nay họ đang có lợi thế hơn do nhiều DN dệt may của Bangladesh đã đạt được chứng chỉ "xanh" toàn cầu như ESG (chỉ số môi trường, xã hội và quản trị) và đạt chuẩn LEED (định hướng thiết kế về năng lượng và môi trường). Điều đó giúp cho ngành dệt may nước này vẫn thu hút được đơn hàng, giúp quý 1/2023 tăng nhẹ…

Đồng tình, ông Diệp Thành Kiệt - Phó Chủ tịch Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam (LEFASO) cho rằng: Về tổng thể, thị trường vẫn lao dốc mạnh, không có gì khả quan. Đặc biệt là EU, bị ảnh hưởng nặng nề nhất vì chịu tác động trực tiếp từ cuộc xung đột quân sự giữa Nga - Ukraine, bên cạnh đó là các yếu tố suy thoái kinh tế hậu Covid-19 và các vấn đề liên quan đến chính sách bảo vệ môi trường. Ngành thời trang nói chung đều biết được đơn hàng trước 6 tháng. Hiện nay coi như đơn hàng 6 tháng cuối năm 2023 đã cơ bản hoàn thành và ước tính toàn ngành sụt giảm trung bình 10 - 12%. Từ sau tháng 10, chúng ta sẽ biết được đơn hàng cho năm 2024. Nếu thị trường có khả quan hơn một cách bất ngờ thì biên độ dao động cũng trong khoảng từ 3 - 5%. Chính vì vậy, kịch bản ít xấu nhất thì ngành da giày năm nay cũng sụt giảm 7 - 8%, còn kịch bản xấu hơn là giảm từ 13 - 16%.
Ông Diệp Thành Kiệt cho biết thêm: Phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn là xu thế toàn cầu và trách nhiệm của mỗi DN nó không còn là khuyến khích mà đã mang tính bắt buộc. Liên minh châu Âu (EU) đã đưa các tiêu chuẩn này vào luật Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM). Cơ chế này hiện chỉ mới áp dụng với các hàng hóa nhập khẩu có nguy cơ ô nhiễm cao như thép, xi măng, phân bón, nhôm, điện và hydro; sau đó sẽ áp dụng mở rộng với các hàng hóa khác. Và thông thường sau khi EU thực hiện thì Mỹ và Nhật Bản cũng áp dụng. Đây đều là các thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam nên bắt buộc DN phải thực hiện nếu muốn tiếp tục xuất hàng sang các thị trường lớn.

Ông Trần Như Tùng kiến nghị để tăng năng lực cạnh tranh của ngành vẫn cần sự chung tay hỗ trợ từ nhà nước. Chẳng hạn có thể xem xét đưa ra chương trình khuyến khích DN thực hiện như khi có chứng chỉ xanh toàn cầu thì sẽ được giảm thuế thu nhập DN từ 20%/năm xuống còn 18%/năm trong một thời gian. Hoặc nhà nước cần có chính sách áp dụng cho DN dệt may gói vay đầu tư với lãi suất ưu đãi hơn so với lãi suất vay thông thường trên thị trường.

Liên kết với các đối tác cung cấp dịch vụ để hỗ trợ

Đối với nhiều DN lớn, quá trình thay đổi theo tiêu chí xanh đã từng bước được thực hiện. Ví dụ, Tập đoàn Dệt may Việt Nam cho biết trong 2 năm qua đã bắt đầu phát triển các khu công nghiệp có đầu tư dệt nhuộm với tiêu chuẩn xanh nhằm khép kín chuỗi cung ứng. Hay lãnh đạo Công ty dệt may - đầu tư - thương mại Thành Công cũng cho biết đã và đang trích khoảng 10% lợi nhuận mỗi năm để đầu tư cho quá trình này cũng như chuyển đổi số…

Theo TS Nguyễn Quốc Việt - Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR) thuộc Trường ĐH Kinh tế (ĐH Quốc gia Hà Nội), ngành dệt may và da giày kể cả các DN đến công ty có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đều có quy mô dự án đầu tư nhỏ, công nghệ cơ bản trung bình thấp. Ngay việc thay đổi đầu vào năng lượng cũng gặp nhiều vướng mắc khiến số lượng dự án chuyển dịch sang năng lượng tái tạo cũng bị hạn chế. Từ đó cả hai ngành này đều gặp khó khăn khi chuỗi thương mại toàn cầu có những đòi hỏi chứng minh việc sản xuất xanh, sử dụng năng lượng tái tạo.

Theo TS Võ Trí Thành, chuyển đổi xanh không còn là khẩu hiệu mà đã trở thành lợi ích thiết thân của DN. Chính vì vậy, giải pháp tốt và nhanh nhất là liên kết với các đối tác cung cấp dịch vụ để hỗ trợ cho chúng ta có thể dễ dàng và nhanh chóng đạt được các tiêu chuẩn của thị trường. Với sự phát triển của khoa học công nghệ và chuyển đổi số đang diễn ra rất nhanh, đây là lợi thế cũng là thách thức của quá trình chuyển đổi. Nếu DN có thể ứng dụng tốt các tiến bộ này sẽ giúp quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng hiện tại sang kinh tế xanh nhanh chóng hơn. Bên cạnh đó, để chuyển đổi thành công, vai trò của nhà nước cũng vô cùng quan trọng trong việc dẫn dắt, cung cấp thông tin cho thị trường, xây dựng các chính sách có liên quan.